نفت خام
تاریخچه :
این ماده را از قرنها پیش بصورت گاز در آتشکده و یا به فــــرم قیر (ماده ای که پس از تبخیر مواد فرار یا سبک نفت از آن باقی می‌ماند) می‌شناخته‌اند یا بطوری که در کتب مقدس و تاریخی اشاره شده است کـــه در ساختمان برج بابل از قیر استفاده گردیده و کشتی نوح و گهواره موسی نیز به قیر اندوده بوده است. بابلی‌ها از قیر بعنوان مـاده قابل احتراق در چراغها و تهیه ساروج جهت غیر قابل نفوذ نمودن سدها و بالاخره جهت استحکام جاده‌ها استفاده می‌کرده‌اند.
مدت زمان مدیدی ، مــــورد استعمال نفت فقط برای مصارف خانگی و یا به عنوان چــرب‌کننده‌ها بود، اما از آغاز قرن شانزدهم میلادی روز به روز موارد استعمال آن رو به افزایش نهاد تا اینکه در ســـال 1854 دو نفر داروساز وجود یک فراکسیون سبک قابل اشتعال را درروغن زمینی تشخیص دادند وهمچنین به کمک تقطیر،مواد دیگری بدست آوردند که برای ایجاد روشنایی بکار می‌رفت. بر اساس این کار آزمایشگاهی بود که بعدا دستگاههای عظیم تصفیه نفت طرح‌ریزی و مورد بهره برداری قرار گرفت. صنعت نفت در آتازونی در سال 1859 شروع شد.
نفت خام : 
به نفتی که از چاه بیرون کشیده می‌شود، نفت خام می‌گویند. نفت خام را تصفیه می‌کنند، یعنی هیدروکربنهای گوناگونی را که نفت خام از آنها تشکیل شده است از یکدیگر جدا می‌کنند که به این کار پالایش نفــت می‌گویند و در پالایشگاهها این کار انجام می‌شود. نفت منبع انرژی و سرچشمه مواد اولیه بسیاری ازترکیبات شیمیایی است.نفت ازعوامل اصلی اقتصادی مدرن بشمار می‌رود. در صنایع جدید از ثروت بیکران و تغییر و تبدیل مواد خام اولیه آن بی‌اندازه استفاده می‌شود.
تشکیل نفت خام :
نحوه پیدایش نفــت دقیقا تشخیص داده نشده و در این مــورد فـرضیات گوناگونی پیشنهاد شده است.بــرخی از این تئوریها، مربوط به مواد معدنی و بعضی دیگر مربوط به ترکیبات آلی می‌باشد.
تشکیل نفت از مواد معدنی :
اساس این فرضیه بر این است که کربورهای فلزی تشکیل شده در اعماق زمین در اثرتماس با آب‌هایی که درزمین نفوذ می‌نماید، ابتدا ایجاد هیدروکربورهای استیلنی با رشته زنجیر کــوتاه می‌کند. سپس هیدروکربورهای حاصل در اثر تـــراکم و پلیمریزه شدن ایجاد ترکیبات پیچیده و کمپلکس را می نماید که اغلب آنها اشباع شده است.
تشکیل نفت از مواد آلی :
درهر سال حدود5.110تن مواد آلی دراقیانوسهای جهان تولید می‌شوند که اکثریت آنها در داخل رسوبات دریایی مدفون می‌شوند. مواد حاصل از فرسایش سنگها در خشکی به داخل اقیانوسها حمـل می‌شوند و در مناطق ساحلی خصوصا در دلتاهای رودخانه‌ای بیشتر ازسایر جاها رسوب می‌کنند.همچنین مقدارمشابهی از مواد گیاهی حاصل ازخشکی نیز در داخل اقیانوسها انباشته می‌شوند.
بر اساس این فرضیه تشکیل نفت را در اثر تجزیه بدن حیــوانات در مجـــاورت آب و دور از هـوا می‌دانند. زیرا در این شرایط ، قسمت اعظم مواد ازته و گوگردی تخریب و مواد چرب باقیمانده در اثــر آب ، هیدرولیز می‌گردد. اسیدهای چرب حاصله ، تحت اثر فشار و درجه حرارت با از دست دادن عوامل اسیدی تولید هیدروکربورهائی با یک اتم کربن کمتر می‌نماید.
"انگلر Engler" از تقطیر حیوانات دریائی توانسته است مـواد نفتی را تهیه نماید و با توجه به خاصیت "چرخش نوری"( فعالیت نوری میزان توانایی یک ماده در چرخش نور قطبیده مسطح می‌باشد که جهت چــرخش و میزان آن در تجزیه‌های کمی و کیفی و تعیین ساختمان شیمیایی مواد مفید است.)مواد نفتی که علت آن وجود گلسترین است (ماده ای که در بدن حیوانات وجود دارد) این فرضیه بیان و مورد تایید شده است. در صورتی که فــرضیه های دیگر که مبتنی بــر اساس مواد معدنی در تشکیل نفت می‌باشد، هیچگونه توضیح و دلیل قانع کننده ای در مورد این ویژگی نمی‌تواند بیان نماید مانند تشکیل متان به صورت معدنی که در فضا و در چندین سیاره دیگر یافت می‌شود استثنایی در این مورد است. معمولا متان معدنی نمی‌تواند تشکیل ذخـایر عمده گازی را بدهد.
همچنین نفت می‌تواند از تجـزیه گیاهان تولید گردد. در این حالت ، خاصیت چرخش نور را به علت وجود ترکیب مشابه گلسترین یعنی پلی استرولها می‌دانند."مرازک Mrazec" ، میکروبها را در این تغییر و تبدیل مــوثر می‌داند. تئوری تشکیل نفت بر مبنای مواد آلی ، فعلا بیشتر مورد قبول می‌باشد و اختلاف قابل ملاحظه‌ای را که بین منابع نفتی مشاهده می‌گردد،بعلت شرایط و عوامل مختلف تشیکل منابع نفتی می‌دانند.
مواد سازنده نفت خام :
مواد سازنده نفت از نظر نوع هیدروکربور و همچنین از نظر نوع ترکیبات هترواتم دار بستگی به محل وشرایط تشکیل آن دارد. بنابراین مقدار درصد مواد سازنده نفت خام در یک منبع نسبت به منبع دیگر تغییر می‌کند. بطور کلی مواد سازنده نفت شامل: هیدروکربورها- ترکیبات اکسیژنه - سولفوره - ازته و مواد معدنی می‌باشد..
واسطه های تشکیل نفت
اسیدهومیک C2OHOO6
آب رودخانه حاوی مواد غذایی معدنی وهمچنین شامل مقدارقابل ملاحضه‌ای مواد آلی می باشند که از این مواد مخصوصا اسید هومیک ومواد مشابهی که در اثرتجزیه مواد گیاهی حاصل می‌شوند می‌توان نام برد. اسیدهومیک به صورت ضعیف در آب حل می‌شود و نقش قابل ملاحظه‌ای را در بوجود آوردن منابع هیدروکربنی عهده‌دار است
نیتروژن و فسفر که کمبود این مواد در دریا باعث مرگ تعداد بسیاری زیادی از جانداران می‌شود ،جلبکهای پلانکتونیک (پلانکتونی)وزئوپلانکتونها(که موادآلی غنی ازلیپید رامی‌سازند)،نیز نقش قابل ملاحظه‌ای را دربوجود آوردن منابع هیدروکربنی عهده‌دار هستند
مکان های تشکیل نفت
آب و تشکیل نفت
در نواحی قطبی خصوصا در جاهای سرد، آبهای با دانسیته زیاد به اعماق فرو رفته و به سمت عرضهای جغرافیایی پایین جاری می‌شوند. در نواحی با بادهای خشکی غالب،به عنوان مثال درکرانه‌های غربی قاره‌ها چاه‌های آرتزین قوی وجود دارند که حاوی آب غنی از مواد مغذی به مانند اعماق اقیانوسها هستند که این امر تهیه مواد اساسی خصوصا تولید مواد اولیه آلی بادرصد بالا و به دنبال آن تشکیل نفت را موجب می‌شوند. بهترین مثال در این مورد ساحل غربی آمریکای جنوبی می‌باشد.
دلتاها و تشکیل نفت
در مردابهای ساحلی خصوصا دلتاها ، تولیدات زیاد مواد آلــی سبب رویش و شکل گرفتن گیاهان و درختان می‌شود که در بقایای این گیاهان بزرگ امکان دارد تورب تشکیل شده و با قرار گرفتن درعمق بیشتر و دگرگون شدن به لیگنیت و زغالهای بیتومینوز تبدیل گردد که چنین ته نشستهایی یک منبع ذخیره نفت و گاز نیز می‌باشند.
منابع:
